Ένας ηλικιωμένος Κορεάτης, ο κύριος Λι, ντυμένος με σακάκι και παντελόνι, γέρνει μπροστά, σφίγγοντας τα μπράτσα της πολυθρόνας του. Κοιτάζει τη γυναίκα του:
—Αγάπη μου, είμαι εγώ. Πέρασε καιρός.
Εκείνη ξεσπά σε δάκρυα.
—Ποτέ δεν πίστευα ότι κάτι τέτοιο θα μου συνέβαινε. Είμαι τόσο ευτυχισμένη.
Ο κύριος Λι είναι νεκρός. Η χήρα του συνομιλεί με ένα ολόγραμμα του, βασισμένο σε τεχνητή νοημοσύνη. Πρόκειται για μέρος προωθητικής καμπάνιας της Re;memory, μιας καινοτόμου εφαρμογής της νοτιοκορεατικής DeepBrain AI. Η πλατφόρμα επιτρέπει σε συγγενείς να “επανενωθούν” με αγαπημένα τους πρόσωπα μέσω ψηφιακών αναπαραστάσεων, που δημιουργούνται με τεχνολογία αιχμής.
Δεν είναι η μόνη. Πλατφόρμες όπως οι HereAfter AI και StoryFile επιτρέπουν τη δημιουργία ρεαλιστικών avatars νεκρών προσώπων —με τη φωνή, τις αναμνήσεις, ακόμη και με δυνατότητα διάδρασης. Μια νέα αγορά γεννιέται στο όριο της επιστήμης, της τεχνολογίας και του… μεταφυσικού.
Η αιώνια ανάγκη του ανθρώπου να γεφυρώσει ζωή και θάνατο
Από τα μυστήρια των αρχαίων θρησκειών μέχρι τα σεάνς της βικτωριανής εποχής, ο άνθρωπος πάντοτε αναζητούσε τρόπους να επικοινωνήσει με τους νεκρούς. Ακόμα και ο Τόμας Έντισον, το 1920, είχε δηλώσει πως εργαζόταν πάνω σε μια «μηχανή» που θα επέτρεπε στους νεκρούς να μιλούν στους ζωντανούς με “επιστημονικές μεθόδους”.
Σήμερα, όμως, δεν μιλάμε απλώς για φαντάσματα. Μιλάμε για τεχνολογικά ελεγχόμενα φαντάσματα, τα οποία όχι μόνο μιλούν, αλλά προσαρμόζονται και “αναπτύσσονται”.
Η νέα αγορά του πένθους
Η “τεχνολογία του θανάτου” (death tech) εξελίσσεται ραγδαία. Εκεί που άλλοτε ο θάνατος και το πένθος ήταν ιερές, άβατες ζώνες, σήμερα κινδυνεύουν να γίνουν πεδίο επιχειρηματικής εκμετάλλευσης.
Αν και εφαρμογές όπως το Replika έχουν ήδη εισέλθει στον τομέα της συναισθηματικής υποστήριξης, η νέα γενιά εφαρμογών επικεντρώνεται στο πένθος και την απώλεια. Διαφημίζονται ως τρόποι να «ξεπεράσεις» τη θλίψη, να «κλείσεις» κεφάλαια, να «βρεις παρηγοριά».
Αλλά πένθος δεν σημαίνει βελτιστοποίηση. Δεν υπάρχει αλγόριθμος για τη θλίψη. Κι αν η τεχνητή νοημοσύνη προσφέρει κάτι που μοιάζει με παρηγοριά, ίσως τελικά να ενισχύει τη ψευδαίσθηση σύνδεσης και όχι την αληθινή συναισθηματική επεξεργασία.
Οι κίνδυνοι του τεχνο-πνευματισμού
Έρευνα του Πανεπιστημίου του Cambridge προειδοποιεί: οι εταιρείες αυτές μπορεί να εκμεταλλευτούν συναισθηματικά ευάλωτους ανθρώπους. Να απαιτούν συνδρομές για να “συνεχίσεις” τις συνομιλίες με τα νεκρά αγαπημένα πρόσωπα. Ή ακόμη χειρότερα, να σε βομβαρδίζουν με διαφημίσεις μέσω των ίδιων των avatars.
Φαντάζεσαι η μητέρα σου, που έχει πεθάνει, να σου λέει: “Μήπως να παραγγείλεις κάτι απ’ το Wolt; Ήταν πάντα το αγαπημένο μου.”
Κι αν οι εταιρείες αρνηθούν να απενεργοποιήσουν τα “νεκρά bots”; Αν συνεχίσεις να λαμβάνεις ειδοποιήσεις τύπου “Η γιαγιά σου έχει νέα για σένα”;
Σε τι μετατρέπεται τότε η μνήμη; Σε προϊόν. Το πένθος; Σε συνδρομή.
Η ψευδαίσθηση της αθανασίας
Στον πυρήνα αυτού του τεχνο-πνευματισμού δεν βρίσκεται η ελπίδα, αλλά ο φόβος του πόνου. Δεν θέλουμε να αποχαιρετήσουμε. Δεν θέλουμε να βιώσουμε το πένθος. Θέλουμε απλώς να πατήσουμε ένα «Play» και να ακούμε τη φωνή τους. Ξανά και ξανά.
Αλλά η θλίψη, ο θάνατος, η απώλεια είναι ουσιαστικά ανθρώπινες εμπειρίες. Κι όσο περισσότερο προσπαθούμε να τις παρακάμψουμε, τόσο περισσότερο αποξενωνόμαστε — από τον εαυτό μας, από τους άλλους, από την κοινή εμπειρία του πένθους.
Το ερώτημα δεν είναι αν η τεχνολογία θα επιχειρήσει να “βελτιστοποιήσει” το πένθος. Το κάνει ήδη. Το ερώτημα είναι πώς θα αντισταθούμε. Πώς θα υπερασπιστούμε την ανθρώπινη ευθραυστότητα απέναντι στην αποστειρωμένη τελειότητα των αλγορίθμων.
Και τελικά: θα αφήσουμε το πένθος να είναι αυτό που πρέπει — θρήνος, όχι εργαλείο;
Του Cody Delistraty – NYTimes
Μετάφραση και προσαρμογή για το ελληνικό κοινό
