Πού τελειώνει η ανθρώπινη δημιουργικότητα και πού ξεκινά η τεχνητή; Η τέχνη, από την απαρχή της, ήταν μια αντανάκλαση της ανθρώπινης εμπειρίας – των συναισθημάτων, των ιδεών, των συγκρούσεων και της φαντασίας. Αν όμως μια μηχανή μπορεί να παράγει εικόνες, μουσική ή λογοτεχνία που συγκινούν το κοινό, μπορούμε να πούμε ότι είναι τέχνη;
Η τεχνητή νοημοσύνη σήμερα δεν είναι απλώς ένα εργαλείο που βοηθά τους καλλιτέχνες, αλλά ένας «συνδημιουργός» που μιμείται και επεκτείνει αισθητικές τάσεις, επανασυνθέτοντας δεδομένα που προέρχονται από αληθινούς δημιουργούς. Αυτό εγείρει ηθικά και νομικά ζητήματα: ποιος είναι ο πραγματικός καλλιτέχνης όταν η AI δημιουργεί; Είναι η τέχνη απλώς η εκτέλεση ενός έργου ή κάτι βαθύτερο, μια πρόθεση, μια εσωτερική ανάγκη;
Η δημοπρασία “Augmented Intelligence” του Christie’s στην Νέα Υόρκη, που συγκεντρώνει έργα δημιουργημένα με τη βοήθεια τεχνητής νοημοσύνης, αναζωπυρώνει αυτή τη συζήτηση, φέρνοντας αντιμέτωπους καλλιτέχνες, συλλέκτες και εταιρείες AI. Από τη μία πλευρά, καλλιτέχνες διαμαρτύρονται για την ανεξέλεγκτη χρήση των έργων τους ως δεδομένα εκπαίδευσης των αλγορίθμων. Από την άλλη, οίκος δημοπρασιών και ψηφιακοί καλλιτέχνες υπερασπίζονται τη νέα εποχή της δημιουργικότητας, όπου άνθρωπος και AI συνυπάρχουν.
Η τέχνη ήταν πάντα ένα πεδίο εξερεύνησης, καινοτομίας και σύγκρουσης. Όμως, στην εποχή της τεχνητής νοημοσύνης, η μεγαλύτερη ερώτηση που προκύπτει είναι: παραμένει η τέχνη μια βαθιά ανθρώπινη υπόθεση ή μήπως έχουμε ήδη μπει σε μια νέα εποχή όπου το δημιουργικό ένστικτο δεν ανήκει αποκλειστικά στον άνθρωπο;
Αντιδρούν οι καλλιτέχνες
Η απόφαση του οίκου Christie’s στη Νέα Υόρκη να διοργανώσει την πρώτη του μεγάλη δημοπρασία έργων που δημιουργήθηκαν με τη χρήση τεχνητής νοημοσύνης (AI) έχει προκαλέσει σφοδρές αντιδράσεις στον καλλιτεχνικό κόσμο. Η δημοπρασία, με τίτλο “Augmented Intelligence”, θα διεξαχθεί από τις 20 Φεβρουαρίου έως τις 5 Μαρτίου 2025 και θα περιλαμβάνει 20 lots με έργα που καλύπτουν διάστημα πέντε δεκαετιών, από NFTs και ψηφιακές δημιουργίες έως γλυπτά, πίνακες ζωγραφικής και έργα σε χαρτί.
Περισσότεροι από 4.000 καλλιτέχνες έχουν υπογράψει ανοικτή επιστολή, καλώντας τον Christie’s να αποσύρει τα έργα, υποστηρίζοντας ότι τα μοντέλα AI εκπαιδεύτηκαν παράνομα σε πνευματικά τους δημιουργήματα. Οι καλλιτέχνες Kelly McKernan και Karla Ortiz έχουν ήδη κινηθεί νομικά κατά εταιρειών τεχνητής νοημοσύνης, υποστηρίζοντας ότι οι αλγόριθμοι έχουν «κλέψει» το έργο τους χωρίς τη συναίνεσή τους.
Η επιστολή αναφέρει μεταξύ άλλων:
“Πολλά από τα έργα που θα δημοπρατήσετε δημιουργήθηκαν με μοντέλα AI που βασίζονται σε υλικό με πνευματικά δικαιώματα, χωρίς άδεια. Αυτή η πρακτική εκμεταλλεύεται τους καλλιτέχνες και ενισχύει την εμπορική κλοπή του έργου τους από τις εταιρείες τεχνητής νοημοσύνης.”
Η απάντηση του Christie’s
Ο οίκος δημοπρασιών υπερασπίζεται την απόφασή του, με τη Nicole Sales Giles, αντιπρόεδρο και διευθύντρια πωλήσεων ψηφιακής τέχνης, να δηλώνει:
“Η τεχνητή νοημοσύνη δεν αντικαθιστά την ανθρώπινη δημιουργικότητα, αλλά την ενισχύει. Τα έργα που δημοπρατούμε είναι αποτέλεσμα συνεργασίας μεταξύ καλλιτεχνών και AI.”
Μεταξύ των δημιουργών που συμμετέχουν είναι οι Refik Anadol, Harold Cohen, Holly Herndon, Mat Dryhurst, Alexander Reben και Claire Silver, με εκτιμήσεις που κυμαίνονται από 15.000 έως 250.000 δολάρια.
Η άλλη άποψη: «Η AI είναι εργαλείο, όχι απειλή»
Ο καλλιτέχνης Alexander Reben θα παρουσιάσει ένα 12μετρο ρομπότ, το οποίο, καθοδηγούμενο από AI, θα δημιουργεί έργα ζωγραφικής κατά τη διάρκεια της δημοπρασίας. Υποστηρίζει ότι η AI δεν αντικαθιστά τους καλλιτέχνες, αλλά επεκτείνει τις δημιουργικές τους δυνατότητες, παρομοιάζοντάς την με τις μηχανές αναζήτησης που άλλαξαν τον τρόπο εύρεσης πληροφοριών.
Την ίδια στιγμή, καλλιτέχνες όπως ο Beeple ειρωνεύονται την αντίδραση των συναδέλφων τους, δημοσιεύοντας έργα που παρουσιάζουν την AI να «χειραγωγεί» τον άνθρωπο, αναστρέφοντας τη σχέση δημιουργού-εργαλείου.
Η σύγκρουση μεταξύ AI και ανθρώπινης δημιουργικότητας φαίνεται πως μόλις ξεκινά, και η δημοπρασία του Christie’s είναι μόνο η αρχή μιας συζήτησης που θα καθορίσει το μέλλον της τέχνης.
